"BALLIHİSAR KÖYÜNDE PESSİNUS"
 

Köyümüzde ana kazılar 1967 - 1973 yılları arasında Prof. Dr. Pierre LAMBRECHTS  başkanlığında Belçika Gent Üniversitesi tarafından gerçekleştirilmiştir. 1973 yılından sonra ara verilen arkeolojik kazılara 1983 yılından itibaren her yıl kısa dönemler halinde sondaj usülü olarak halen yapılagelmektedir. 1983 yılından sonraki kazıları Prof. Dr. John DEVREKER başkanlığında sürdürülmektedir. bu kazılarda işçilik görevi köylülerimiz tarafından yerine getirilmektedir. 
Kazılarda elegeçen eserlerin bir kısmı Köyümüzde bulunan Pessinus Açık hava Müzesinde önemli bir kısmı ise Eskişehir Arkeoloji müzesinde sergilenmektedir.  

"KAZI ALANI"

        
 

Pessinus kurulduğu dönemde bulunduğu bölgenin en önemli ticaret merkeziydi. Büyük saygı gören Tanrıların anasının tapınağı buradaydı. O devirlerde Rahipler aynı zamanda hükümdardı. Romalıların Kartacalar karşısında yenilgiye uğraması sonucu "İtalya bir istilaya uğradığında düşmanı yenmek için Tanrı İda'nın anasını Pessinus'tan Roma'ya getirmek gerekir" kehaneti üzerine M.Ö. 205 yılında heykel buradan alınıp Roma'ya taşımnıştır. Ancak Pessinus'a kutsal anlamda yapılan ziyaretlet Roma İmparatorluk döneminde de devam etmiştir. O dönemde Pesinus bağımsız bir devlet olmamasına rağmen kendi adına para basabilen büyük rahiplerce yönetilen özellikli bir şehirdi.

"TAPINAK"          
       

Pessinus, tanrıların anası olarak bilinen tanrıça "KİBELE" adına yapılan yerleşmesiyle "Rahipler Devleti" şeklinde antik bir Frig kentiydi. Kibele'nin şekilsiz taştan yapılmış kült heykelinin gökten indiğine inanılıyordu. Kent Bergamalıların egemenliğinde kalmıştı fakat Galatların saldırısına rağmen buradaki rahipler sınırlı bir özgürlüğe sahip olabilmişlerdir. Kenti beş Frigyalı, beş Galat rahip birde baş rahip yönetmiştir. M.Ö. 204 yılında Roma senatosunun Pessinus'a elçiler gönderip Kibele'nin kült heykelini Roma'ya getirtmesi ve orada inşaa edilen bir tapınağa bu heykelin yerleştirilmesi ile kent büyük bir üne kavuşmuştur. M.Ö. 25 yılında Augustus, Galatia eyaletini kurunca Pessinus Romalıların yönetimine geçmiştir.

"TİYATRO"
         

Tapınak çok ilginç bir plana sahiptir. Dar kenarlarda 6 uzun kenarlarda 11 sütun bulunur. Yapıyla ilişkisi bulunan ve yukarıda fotoğrafı görülen birde Theatron(Antik Yunan tiyatrosunda seyircilerin oturduğu alan) işlevi gören gösterişli bir basamak sırası mevcuttur. bu nedenle kazıyı yapan Belçika'lı araştırıcılar onu bir tiyatro-tapınak olarak tanımlamışlardır. Yapılan kazılarda köyün sığ vadisinde geniş ve olasılıkla da uzun bir su kanalı ortaya çıkartılmıştır. Bu kanalın her iki yanı basamaklar şeklinde yapılmıştır. Bu basamaklar yazın kanaldaki su seviyesi aşağıya indiğinde insanların suya erişiminde kolaylık sağlamaktaydı. bundan başka kanalın kuzey ucunda var olan derenin suyunu düzenleyen kapatma sistemide yapılan kazılarda bulunmuştur. Bizans çağında şehir çok bakımsız kalır. Eski yapılar sökülmüş, çok değerli sanat eserleri kırılarak yapı malzemesi olarak kullnılmıştır. M.S. 800 lü yıllardan sonra ise şehir bütün vasıflarını kaybeder. Bölgede Jüstinianapolis (Sivrihisar) üstünlüğü ele alır.